Ochrona klimatu, czyste powietrze, zasoby wodne, redukcja odpadów – tematy środowiskowe powinny zajmować coraz więcej miejsca w debatach o gospodarce i polityce. Dba o to Eko Cykl, który jako partner główny tegorocznego Europejskiego Forum Nowych Idei (EFNI) był gospodarzem dwóch paneli na dwa kluczowe tematy: efektywne rozwiązania ROP oraz zielone podatki.
Regulacje środowiskowe w Polsce i w UE — zarówno poprzez „zielone podatki” (opłaty, podatki, normy) jak i przez system ROP — stawiają firmy przed rosnącymi kosztami i zmiennymi wymaganiami. Co do zasady nikt się tym rozwiązaniom nie sprzeciwia. Istotnie jest jednak, czy te instrumenty faktycznie działają (zmniejszają zanieczyszczenia, promują recykling, zwiększają odpowiedzialność firm) oraz czy są sprawiedliwe i efektywnie wdrażane (czy firmy są w stanie je udźwignąć, czy pieniądze trafiają tam, gdzie trzeba).
Środków w systemie przybywa, więc tym bardziej trzeba myśleć o ich odpowiedzialnym i efektywnym wykorzystaniu:
- 200 mld zł przeszło przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na rzecz zielonych inwestycji od 1989 r. od momentu kiedy NFOś funkcjonuje
- 1,5 mld zł przekazują przedsiębiorcy na system ROP (rozszerzoną odpowiedzialność producenta) w celu zagospodarowania i recyklingu odpadów opakowaniowych
Garść cytatów z paneli dyskusyjnych, których gospodarzem był Eko Cykl na EFNI 2025 w Sopocie”
ZIELONE PODATKI
- “Chodzi o to, żeby spojrzeć na to, jak ETS wpływa na te gałęzie przemysłu, które są dziś ważne z punktu widzenia obronności i wyłączać z systemu te komponenty, które są niezbędnie aby zabezpieczyć Europę militarnie” – Hubert Różyk, dyrektor departamentu edukacji i komunikacji w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.
Hubert Różyk mówił też, że Polska postuluje odsunięcie wejścia w życie ETS2 przynajmniej o trzy lata, aby lepiej przygotować społeczeństwa europejskie. Chociażby z tego powodu, że 75% węgla spalanego w UE w gospodarstwach domowych jest spalane w Polsce.
- “Mamy do czynienia z wyjątkowym tempem zmian w prawie krajowym w ostatnich latach. Zmiany te dotyczą zarówno małych i średnich firm, jak i tych największych. Pierwszym wyzwaniem jest sam timing tego, jak implementujemy prawo UE i jak zmienia się legislacja krajowa. Drugim natomiast jakość tego prawa, która nie zawsze pozwala firmom odnieść je do praktyki własnej działalności i zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorcom utrudnia zdiagnozowanie, pod jakie obowiązki środowiskowe podlegają. Trzecim aspektem, nie mniej ważnym, jest to, jak postrzegane są w firmach te obowiązki i opłaty związane z obciążeniami środowiskowymi, kto jest za nie odpowiedzialny i kto je faktycznie realizuje” – Piotr Grodkiewicz, Dyrektor Działu Recyklingu w Eko Cykl Sp. z o.o.
Piotr Grodkiewicz jako przykład podał przepisy dotyczące plastikowych butelek. Jeszcze dwa lata temu firma wprowadzająca na rynek napoje w butelkach z tworzywa PET miała tylko jeden obowiązek związany z przepisami środowiskowymi: obowiązek recyklingu i związanej z tym edukacji ekologicznej. Natomiast w 2025 liczba dodatkowo pojawiły się:
- opłata wynikająca z dyrektywy SUP (single use plastic)
- konieczność użycia recyklatu do produkcji takich butelek
- system kaucyjny.
I nagle ta butelka, która jeszcze dwa lata temu podlegała pod jeden tylko obowiązek recyklingu, teraz podlega już pod cztery i każdy z nich wiąże się z opłatami, ewidencją, rozliczaniem.
- “Cały system opłatowy, obciążeń finansowych związanych z korzystaniem ze środowiska to jest system, który jednocześnie powiązany jest ze sprawozdawczością, często z weryfikacją tych sprawozdań. To daje przedsiębiorcy bardzo ważną informację zwrotną o tym, w jaki sposób jego firma funkcjonuje, w jaki sposób ta firma może być porównana również z innymi na rynku. Przedsiębiorca mający dane chociażby statystyczne o tym, jakie są średnie emisje z danego rodzaju działalności na rynku, widzi w jakim stopniu jest efektywny” – Tomasz Chruszczow, ekspert ds. zarządzania emisjami Eko Cykl Sp. z o.o.
ROP
- “My jako organizacja odzysku stworzyliśmy ponad dwa tysiące zrównoważonych łańcuchów dostaw w naszymi klientami. Uczymy ich, namawiamy: segregujcie, współpracujcie z recyklerami. Łączymy te podmioty. Mówimy o faktycznej realizacji idei nowoczesnej gospodarki obiegu zamkniętego w małych pozytywistycznych krokach. Dodatkowo likwidacja organizacji odzysku to również zlikwidowanie wielu wyjątkowych kampanii edukacyjnych. Zastanawia mnie, dlaczego musimy niszczyć wszystko to, co zostało przez te dwadzieścia kilka lat zbudowane. Dlaczego mamy rewolucję, a nie ewolucję” – Katarzyna Michniewska, prezes zarządu Eko Cykl Organizacji Odzysku Opakowań SA.
- “Te europejskie kraje, w których model rozszerzonej odpowiedzialności producenta jest realizowany przez państwowe podmioty, osiągają najniższy poziom recyklingu odpadów opakowaniowych” – Piotr Mazurek ekspert Konfederacji Lewiatan.
- “Polska jest w Unii Europejskiej jedynym krajem, który ma system oparty o dokumenty potwierdzające recykling. Ten system oparty na handlu dokumentami w wielu aspektach się nie sprawdza. Między innymi dlatego, że dochodzi do nieprawidłowości” – Anita Sowińska podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.
- “My bardzo cieszymy się, że projekt nowego ROP ujrzał światło dzienne, popieramy go jako strona samorządowa. Oceniamy go pozytywnie, ale nie bezkrytycznie” – Piotr Kryszewski dyrektor zarządzający ds. Zielonego Gdańska, Miasto Gdańsk.
- “We mnie nie ma zgody na to – i powiem to może górnolotnie – dla mnie jako Polaka, nie ma zgody na to, żeby państwo zabierało mi miejsce pracy i kilkudziesięciu innym osobom w Rekopolu i kilkuset innym osobom w innych organizacjach odzysku. Szczególnie że jest poruszany tylko jeden argument, że system oparty na organizacjach odzysku jest nieefektywny. Natomiast Polska od ponad 20 lat sprawozdaje do Eurostatu, że wymagane poziomy recyklingu są realizowane. Kto w Polsce realizuje poziomy recyklingu? Organizacje odzysku. Czyli ten argument, że ten system jest nieefektywny, jest ‘kulą w płot’” – Jakub Tyczkowski, prezes zarządu, Rekopol Organizacja Odzysku Opakowań S.A.
- “Jako członek Polskiej Izby Gospodarki Odpadami chcę podkreślić, że jak najbardziej chęć inwestowania jest. Natomiast prawo musi być stabilne. Jeśli firmy mają inwestować, jeśli mają realizować zadania, to muszą wiedzieć, w jakich warunkach będą działać. W projekcie ustawy mamy zapisy bardzo ogólne, tryb konkursowy przyznawania środków na inwestycje, tryb uznaniowy i to budzi poważną niepewność” – Katarzyna Michniewska, prezes zarządu Eko Cykl Organizacji Odzysku Opakowań SA.
Wydarzenie EFNI pełni rolę platformy debaty, gdzie specjaliści i przedstawiciele firm/regulatorów spotykają się, by dyskutować na najważniejsze i najbardziej aktualne tematy. EFNI jest organizowane przez Konfederację Lewiatan co roku w Sopocie.
