Problem odpadów to temat od dawna podejmowany w Unii Europejskiej. O tym jak skomplikowane jest to zagadnienie mówi Sekretarz Generalny FEAD Europejskiego Stowarzyszenia Zarządzania Odpadami Paolo Campanella, który we wrześniu będzie gościem specjalnym tegorocznej XIV Międzynarodowej Konferencji Logistyka Odzysku.
Czy obronią nas dyrektywy i rozporządzenia?
“W odróżnieniu od innych branż, zarządzanie odpadami odgrywa rolę w całej gospodarce, w odniesieniu do wszystkich kategorii produktów – od tego, co jest wyrzucane w gospodarstwach domowych, poprzez handel, budownictwo i rozbiórki aż do odpadów niebezpiecznych. Aby możliwe było przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym konieczne jest zrozumienie władz publicznych oraz biznesu i konsumentów, że odpowiednie zagospodarowywanie odpadów jest integralną częścią prawidłowo funkcjonującego społeczeństwa oraz warunkiem kluczowym dla istnienia czystego i zdrowego środowiska” – wyjaśnia Paolo Campanella.
Oznacza to, że w procesie ograniczania zaśmiecenia wszyscy mają do odegrania rolę. Oczywiście to politycy uchwalają prawa np. obowiązującą dyrektywę SUP (single use plastic) czy nowelizowane rozporządzenie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Jednak faktyczny i trwały efekt zależy również od strategii przyjętych przez przedsiębiorców oraz nastawienia społeczeństwa.
Spalarnie za setki milionów euro
Dosłownie wszyscy mamy wpływ na to, ile śmieci zostanie wygenerowanych, ile z nich następnie przetworzonych, a ile ostatecznie trafi – niestety – do środowiska naturalnego. Do niedawna wydawało się, że można poprzez doskonalenie technologii recyklingu, zmianę nawyków konsumenckich i modyfikację procesu produkcji dojść do tego, że śmieci będzie coraz mniej aż w końcu znikną. Dziś widzimy, że ten proces nie zachodzi, a nasze oczekiwania były złudne. Część odpadów zawsze wymknie się systemowi recyklingu. Stąd rozwój utylizacji energetycznej, czyli spalarni śmieci, które już dziś nie tylko stają się czystym sposobem eliminowania odpadów, ale też generują konkurencyjną cenowo energię.
“Jedna z włoskich firm, specjalizująca się w usługach energetycznych i zagospodarowaniu odpadów, zainwestowała niedawno 110 mln euro w modernizację swojej spalarni w Brescii. Dzięki innowacyjnej technologii, która umożliwia odzysk ciepła w kominie, możliwe będzie wytworzenie dodatkowo energii cieplnej dla 12,5 tys. gospodarstw domowych z tej samej ilości odpadów. Dzięki temu zapotrzebowanie lokalnej sieci ciepłowniczej na gaz spadnie o 84% nawet do 100%. To rozwiązanie łączy się z innymi usprawnieniami realizowanymi w Brescii w ostatnich latach. Dzięki wysokiemu poziomowi selektywnej zbiórki odpadów oraz przetwarzaniu na energię tych, których nie da się poddać recyklingowi, miasto wyeliminowało potrzebę korzystania ze składowisk” – mówi sekretarz generalny FEAD.
Krzykliwe opakowania i przepełnione szafy
Możliwość spalenia kłopotliwych odpadów nie oznacza jednak, że problem śmieci znika. Wciąż w Unii Europejskiej stanowią one poważne wyzwanie. Na pierwszym miejscu Campanella wymienia opakowania plastikowe oraz tekstylia. Opakowania tworzone są w celach marketingowych – mają być atrakcyjne i przyciągać konsumentów. To oznacza, że często składają się z połączonych materiałów i po zużyciu ciężko jest je rozdzielić i przyporządkować do odpowiedniego pojemnika na odpady. Temu trendowi ma przeciwdziałać rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP), która stopniowo nakłada na wytwórców obowiązek korzystania z surowców wtórnych oraz tzw. eco-design czyli projektowanie również z myślą o tym, co będzie się działo ze zużytym produktem lub opakowaniem.
Niezmiennie problemem są też tekstylia, głównie ubrania. “Branża fast fashion doprowadziła do gwałtownego wzrostu konsumpcji tekstyliów a tym samym do wyrzucania znacznej ich ilości. Inaczej niż w przypadku wielu innych tworzyw, ubrań często nie opłaca się recyklingować, ponieważ składają się z mieszanych włókien, których rozdzielanie i przetwarzanie jest trudne. Skoro koszt zebrania, posortowania i przetworzenia przekracza wartość odzyskanego surowca wtórnego, to nic dziwnego, że tak dużo wyrobów tekstylnych trafia na składowiska, do spalarni lub jest eksportowanych do krajów rozwijających się, gdzie również nie ma zasobów na ich odpowiednie zagospodarowanie, więc często są źródłem problemów środowiskowych i społecznych. Trwające prace nad nowelizacją dyrektywy ramowej w sprawie odpadów (Waste Framework Directive) ma na celu również zmierzenie się z tym problemem” – dodaje Campanella. Tekstylia mają być objęte rozszerzoną odpowiedzialnością producenta, wyznaczone zostaną wymagania dotyczące wykorzystania surowców wtórnych oraz eco-design.
Czy jesteśmy bezradni?
Konsumenci mają do odegrania swoją, bardzo ważną rolę. Możemy podjąć świadomą decyzję o mniejszej konsumpcji, ale też przez nasze wybory wspierać producentów zwracających uwagę na ekologię. Już teraz wiele firm oferuje produkty w opakowaniach łatwych do posortowania lub z materiałów z recyklingu. Popierajmy inicjatywy polityczne, służące do ograniczenia zaśmiecenia środowiska. Sortujmy śmieci i zawierajmy umowy na ich selektywną zbiórkę.
Paolo Campanella jest inżynierem środowiskowym, specjalizującym się w dziedzinie projektowania instalacji przetwarzania odpadów i ewaluacji projektów w tym obszarze. Organizacja FEAD zrzesza ok. 3 000 firm z 19 krajów. Łącznie podmioty te są odpowiedzialne za prowadzenie 2400 sortowni i centrów recyklingu odpadów, 1 100 kompostowni, 260 spalarni odpadów oraz 900 kontrolowanych składowisk.
XIV Międzynarodowa Konferencja Logistyka Odzysku odbywa się w Warszawie w dniach 16-17 września. Jest organizowana przez Eko Cykl Organizację Odzysku Opakowań S.A. W tym roku jej głównym tematem będzie gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) oraz sprawozdawczość firm w zakresie ochrony środowiska. Szczególnie interesującym wątkiem mogą być obowiązki związane z raportowaniem ESG, którymi niedługo zostaną objęte małe i średnie firmy w Polsce. Eksperci Akademii Wiedzy Środowiskowej, którzy merytorycznie wspierają konferencję, będą prezentować praktyczne wskazówki i porady, jak się do tego przygotować.
