GMINA: Gmina Pszczółki
NAZWA ZGŁASZANEGO PROJEKTU: Ścieżka edukacyjna na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich w Skowarczu
W Gminie Pszczółki na zdegradowanym terenie po byłej żwirowni powstał park. Jako, że pszczoły w herbie zobowiązują, Park Brzozowy poświęcony został braciom zapylaczom. Tematyka tablic znajdujących się na ścieżce edukacyjnej w całości poświęcona jest pszczołowatym. Każdy element stanowiący infrastrukturę parku przypomina nam o zapylaczach – przy głównym wejściu spacerowiczów wita drewniana rzeźba pszczoły, gry edukacyjne poświęcone są produktom pszczelim, roślinom miododajnym oraz przeróżnym aspektom przyrodniczym związanym z pszczołami. Zieleń parku zagospodarowana została z myślą o owadach zapylających – 1,5 ha łąki roślin miododajnych, drzewa i krzewy owocowe, kwietne dachy oraz kwitnące rośliny wodne.
Park Brzozowy swoją nazwę zawdzięcza nasadzonym tam brzozom, spośród ok 2.000 drzew brzozy stanowią niemalże połowę. Poza gatunkami charakterystycznymi dla tego terenu znajdują się tutaj prawdziwe „perełki” – brzozy o korze czarnej, bordowej całkowicie białej oraz o liściach – złotych, czerwonych, postrzępionych, jasnozielonych, bardzo dużych i zupełnie maleńkich. Teren Parku Brzozowego obfituje również w gatunki rzadkie i chronione – spotkać w nim można ohara (gatunek ptaka wodnego, dla którego powstały specjalne nory lęgowe), rybitwy (gnieżdżące się na usypanej „Ptasiej wyspie”) oraz krzewy rokitnika. Poprzez ochronę siedlisk gatunków parasolowych, takich jak ohar i pszczołowate, Park Brzozowy ma ogromne znaczenie dla otaczającej przyrody – chroniąc je zapewniamy również bioróżnorodność, w szczególności w zakresie szuwarów, łąk, krzewów i drzew.
Nie bez znaczenia jest to, że park znajduje się na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Żuław Gdańskich. Celem projektu było m.in. odtworzenie siedlisk charakterystycznych dla tego terenu. Dlatego też dobór gatunkowy roślin został tak pomyślany, aby jak najwięcej gatunków było charakterystycznych dla Żuław Gdańskich (m.in. stare odmiany drzew owocowych i krzewów, bez czarny, wierzby, bez koralowy, wiciokrzewy i inne). Na terenie parku znajdziemy również elementy architektoniczne nawiązujące do kultury Żuławskiej, jak np. drewniane konstrukcje siedzisk i wiat. Nad stawem, pozostałym po zakończeniu działalności kopalni powstało pięć pomostów dla wędkarzy. Zbiornik został obsadzony roślinnością wodną i zarybiony – pieczę nad nim przejęło lokalne Koło Wędkarskie „Żwirek”.
Efekt prorozwojowy inwestycji Park Brzozowy powstał w pobliżu miejscowości Ostrowite – najmniejszej pod względem ludności w Gminie Pszczółki, a także najbardziej wysuniętej na wschód. Wokół Ostrowitego znajdują się złoża surowców mineralnych, w związku z tym niemalże od zawsze otoczone było kopalniami, tworzącymi krajobraz prawdziwie „księżycowy”. Oczywistym jest zatem, że zagospodarowanie terenu o powierzchni niemalże 11 ha, znajdującego się w pobliżu tej miejscowości zwiększyło jej atrakcyjność i podniosło jakość życia mieszkańców. Tereny zielone, gdzie można odpocząć i spędzić czas z rodziną, zrelaksować się podczas połowu ryb, czy też obserwować dziką przyrodę niewątpliwie są ważnym elementem w życiu społeczeństwa. Wymiernym wskaźnikiem efektu prorozwojowego inwestycji jest wzrost wartości nieruchomości w Ostrowitem w wyniku zwiększenia jej atrakcyjności osiedleńczej. Wędkarstwo dla jednych jest sportem, pasją, a dla innych sposobem na życie. Wędkarze często poszukują nowych akwenów, aby w pięknych okolicznościach przyrody móc całkowicie oddawać się swojej pasji. Wychodząc im naprzeciw powyrobiskowy zbiornik nie tylko został zarybiony, ale również powstały nad nim wygodne drewniane pomosty, a także nasadzono rośliny szuwarowe, tworzące idealne siedliska dla ryb. Niewątpliwie z tego powodu Park Brzozowy stanowi również atrakcję dla miłośników wędkarstwa, nie tylko tradycyjnego, ale również coraz bardziej popularnego „catch and release”, które daje możliwość dotknięcia zdobyczy, dania jej całusa na do widzenia oraz zwrócenia jej wolności.
Park Brzozowy, ze względu na swój wyjątkowy charakter, jest atrakcją również dla turystów. Od momentu zakończenia inwestycji, park jest licznie odwiedzany przez wycieczki zorganizowane, które biorą udział w warsztatach bazujących na pszczelej ścieżce edukacyjnej. Latem 2017 r. w zajęciach zorganizowanych wzięło udział ok. 400 osób.
Innowacyjny charakter parku stanowi jego zaplecze edukacyjne. Pszczela ścieżka edukacyjna składa się z siedmiu tablic, z których możemy się dowiedzieć jaką rolę pełnią pszczoły w środowisku. Czy wiesz jaka jest rola pszczół w życiu ptaków albo ryb? Czy wiesz, że chroniąc pszczoły dbasz również o środowisko? Te i wiele innych zagadnień poruszanych jest na warsztatach na pszczelej ścieżce. Poznając życie pszczół uczymy się jednocześnie rozróżniać gatunki drzew, roślin zielnych, a nawet ryb. Interaktywne terenowe gry edukacyjne zostały zaprojektowane tak, aby przybliżyć wiedzę o roślinach, ptakach i owadach znajdujących się na terenie parku. Większość gier zawiera tematykę pszczelą – pożytki pszczele, rodzaje miodów, cykle rozwojowe zapylaczy, pszczelarstwo i bartnictwo. Każdy gatunek roślin nasadzonych na terenie parku został dobrany pod względem 3 aspektów – pożytek dla pszczół, roślina charakterystyczna dla terenu Żuław Gdańskich oraz wartość edukacyjna. Spacerując po ścieżkach spotkamy 40 tablic gatunkowych, na których znajduje się nazwa polska, łacińska oraz zdjęcie danej rośliny czy zwierzęcia. Aspekt edukacyjny parku to nie tylko gry i tablice – są to również łąki zielne, platforma obserwacyjna dla ptaków, hotele dla dzikich zapylaczy, a także drzewostan parku.
Park Brzozowy z terenu zdegradowanego, w którym większość nie widziała potencjału, stał się swoistym centrum pszczelej edukacji i to w pięknych okolicznościach, bo nawiązujących do tradycyjnego krajobrazu Żuław Gdańskich. Zapewne jest to jedyne takie miejsce na Pomorzu, a może nawet w Polsce. Poza aspektem społecznym parku, należy zwrócić również uwagę na aspekt przyrodniczy. Park Brzozowy powstał na terenie byłej żwirowni, terenie zdewastowanym, położonym wśród nieczynnych kopalń i monokultur rolniczych. Po zakończeniu prac, jak za dotknięciem magicznej różdżki, teren zmienił się nie do poznania – nowo powstałą wyspę na istniejącym stawie zasiedliły rybitwy rzeczne, owoce nasadzonych drzew i krzewów przyciągnęły mniejsze ptaki, a nowe kryjówki zostały zasiedlone przez małe ssaki. Realizacja tego projektu przede wszystkim wielokrotnie podniosła różnorodność biologiczną okolicznych terenów. Dzięki stworzeniu 1,5 ha łąki roślin miododajnych powstał obszar będący pożytkiem nie tylko dla pszczół miodnych, ale także dla dzikich zapylaczy. Sad składający się z 80 drzew owocowych oraz krzewów owocowych – takich jak maliny, jeżyny, porzeczki tworzą bazę pokarmową nie tylko dla zapylaczy, ale również dla ptaków.
Powstawanie terenów zielonych sprzyja poprawie czystości powietrza atmosferycznego. Według licznych badań prowadzonych w tym zakresie w różnych ośrodkach naukowych szacuje się, że 1 ha zieleni parkowej pochłania średnio do 8 kg CO2 w ciągu godziny, ponadto drzewa nasadzone na terenie parku wyprodukują rocznie wiele kilogramów niezbędnego do życia tlenu. Drzewa i krzewy usuwają również inne gazy, takie jak SO2, CO, NO2 i O3. Większość zanieczyszczeń stałych w postaci pyłu zawieszonego osadza się na liściach, igłach, gałązkach, następnie jest zmywana z tych części roślin przez opady lub jesienią dostaje się do gleby wraz z opadającymi liśćmi.
Wobec powyższego ponownie należy zwrócić uwagę na położenie, powierzchnię oraz ilość nasadzonych roślin w Parku Brzozowym. Roślinność w parku nie tylko zapobiega erozji gleby, zapobiegając tym samym zwiększeniu poziomu pyłów w atmosferze, ale również oczyszcza ją ze szkodliwych gazów. Roślinność parku znajdująca się na terenie ok. 11 ha pochłania szacunkowo do 770 880 kg CO2 rocznie!
